Bu bölgede daha çok Kazak kökenli Moğollar var. Elk ve Bisakhan da onlardan. Tavan Bogd Base Camp’a yürümek için beş saat uzaklıkta, nehir kenarında bir aile Gerindeyiz. Biz de çadırımızı kurup yerleştik. Çadır yüksek, içinde ayakta durabiliyorum neredeyse... Çok istedim her sefer içinde yatabilmeyi ama nafile, çadır küçüktü. Bu kez hayalim gerçek oluyor, mutluyum.. Gün kararmadan nehir kenarına ve bu bölgeye özgü çift hörgüçlü develerin, yakların, keçilerin  arasında yürüyoruz. Biraz tepelere.. Yak yavruların emme saati. Onlardan önce ailenin kızları, yavrulara da bırakacak şekilde sütleri kaplara doldurdular. Kaynayan süt ve içine az çay katılarak yapılan içecek. Biraz hamur, kaymak, kefir gibi bir süt ürünü.. Sofra hazır.

Çocukların eğitimi ile ilgili sohbetler oluyor, İngilizce, Kazakça karışık. Tuvan halkındanmış aile. Kimdir onlar, yeni duyuyorum. Beş yüz hayvanlık sürünün sahibi babanın cildi sıcaktan, güneşten ve belli ki rüzgarın da etkisiyle kavrulmuş.

Çadırımızı ve yiyeceklerimizi deve sırtında, atlı bir adam (Horseman) kampa çıkaracak, biz de kendimizi... Elk bizimle geliyor, Bisakhan Ger’de. Birkaç haftadır yağış otların yeşermesine neden olmuş. Yürüyoruz, yer yer sürülerle, solda dağlar. Su ve atıştırmalık molası, karşıdan gelen tek tük atlı ya da deve sırtında turistler. Çadırları kurmuş Horseman. Kamp nehir kenarında, nehrin arkasında Glacier ve  4500 metrelerde, çok da yüksek olmayan dağlar. Çin arkasında, sağ taraf Rusya. Daha önce gelen kampçılar çadırları önünde güneşin keyfini sürüyor, ayakkabı, giysi kurutuyorlar. Akşama makarna var, etli.. Çadır kapısının tam karşısında Dolunay yükseliyor..

Erken hareket etmeli, bulutlu hava, rüzgar da var. Malchen tepesine yürümek için hazırlandık. Nehir boyunca yürüyoruz, bir yerde nehri kesiyoruz, çukur ve sonra tekrar tırmanıyoruz. Hava gittikçe soğuyor ve tek tük atıştırıyor. Dönüyorum kampa. Alman çocuk da benden on dakika sonra dönüyor. Bir kahve yapıp çadırda uyku tulumuna girip uzanıyorum. Taneler çadıra vuruyor, azalıyor sonra.. Kafamı dışarı uzatınca sakince yağan karla karşılaşıyorum.

Zor bu ülke, çetin.. Yaşam zor, Göçerlerin evi kamyonlarında, hayvanlarıyla kışa kadar yer değiştire değiştire dolaşıyorlar. Üç milyon nüfusun %65 i başkentte yaşarken, 700 bini Göçer.. Geri kalan da ufak kentlerde, köylerde..  Tarım yapmanın zor olduğu, kocaman marketlerdeki el arabası boyutundaki meyve reyonlarından belli. Lahana, patates, havuç sebze, Çin’den ithal meyve.. Hayvancılık geçim kaynakları. Etsiz bir yemek yaptırmak zor.

Güneyde Khoton Nuur (Göl) a giden yol kaya ve çukurlarla dolu. Zor yol alıyoruz. Offroad gidiyoruz, 30 km belki saatte. Göle yaklaştıkça çam ağaçları beliriyor. Kaldığımız Ger de çok sık olmasa da ağaçlık bir alanda. Dolunay daha da güzel.. Burada geceledikten sonra Khovd Nehri boyunca kuzeye doğru gidiyoruz. Kilometre az olsa da Ölgii’ye varamayacağız bu gece, yol kötü ve Bisakhan yoruldu. Tsengel’de kalıyoruz.

Hava Ulaanbatur’da da bozmuş, beklenen uçak dört saat gecikmeyle Ölgii havalimanına gelince biz de aynı süre gecikmeli olarak Başkentteyiz. Türkiye’nin iki katı genişlikte toprağa sahip ülkede trafik çilesini anlamak zor.. Sukhbaatar Meydadına 15-20 dakika yürüme mesafesinde, Gana’s Guesthouse’dayız. Bir haftalık Dağ, çadır, Ger gezisinden sonra yemek için  Bluefin’i seçmek doğru kararmış.!

1904-1908 yılları arasında tamamlanan, altı tapınaktan oluşan Budist kompleks Choijin Lama Temple şehrin ortasında, yüksek binaların arasında, duvarla çevrili bahçesiyle sakin bir ortam yaratıyor. Ahşap, renkli boyanmış ve tapınak içinde orijinal maskeler, figürler olan ilginç bir tapınak. National Museum of Mongolia (Moğolistan Milli Müzesi)  Antik dönemden, günümüze, ülkenin tarihiyle ilgili buluntuları ve objeleri barındıran bir müze. Moğol İmparatorluğu, Sovyet döneminden özgürlüğe geçiş, Demokrasi dönemlerini anlatıyor. Neşeli, ilginç bir müze var Ulan Batur'da, Puzzle Müzesi.. (Mongolian Interlocking Puzzles) Üç boyutlu Puzzlelar yapan Tumen Ulzii bu müzenin, koleksiyonun sahibi. Kendisiyle tesadüfen karşılaştık müzeyi gezerken. Zanabazar Fine Art Museum,  Gandantegchinlen Manastırı ve Winter Palace of Bogd Khan’ı gezmek için bir sonraki günü programlıyoruz.

Gobi’ye gitmeden önce Ulan Batur çevresinde bir hafta sonu geçirmek için, Türkiye’de eğitim görmüş, Türkçeyi güzel konuşan rehberimiz, arkadaşımız  Jakhuu sabah erkenden bizi alıyor. Güneye doğru, önce Erdenezuu  Manastırı’na gidiyoruz. 1585 yılında yapılan bu manastır 62 tapınağı barındırıyormuş. Tibet Budizm’inin yayılma noktası olan bu Manastır komünizm zamanında çok tahrip edilmiş. Şu anda duvarlarla çevrili ve içerisinde üç tapınak mevcut. İbadete açık değil, yalnızca müze olarak kullanılmakta ve  Orhun Kültürel Doğa Vadisi'nin Dünya Kültür Mirası Listesi'ne dahil olan bölümünde yer almaktadır.

Orhun Yazıtları, Türklerin bilinen ilk alfabesi olan Orhun alfabesi ile Göktürkler tarafından yazılmış yapıtlar. Okul yıllarının kitap bilgilerine Orhun Müzesinde dokunabilmek heyecanlandırıyor beni.. Bulundukları yerleri göstermek amacıyla da replikalarını dikmişler. 1889 yılında Moğolistan’da Orhun Vadisi'nde bulunmuş olan bu yazıtlar II. Göktürk Kağanlığı'na ait. Kül Tigin Yazıtı 732 yılında, Bilge Kağan Yazıtı 735 yılında yazılmışlar.

Tarihi bir bölgedeyiz. Gezdiğim iyi müzelerden biri Kharkhorin Müzesi.. Bölgeyi, kronolojik olarak oldukça iyi tanımlıyor.

Tüm yollar UB (Ulan Batur)a çıkıyor..  Cengiz Han Heykeli, geldik, yol aldık görelim öyleyse şeklinde yaklaştığımız turistik bir yerdi. 40 metrelik heykel, evet heybetli, bence o kadar.. Yol üzerinde Tonyukuk Anıtı’nı görerek tarih bilgimizle görsel eklentiler yapıyoruz.

Akşam Jakhuu'nun tatlı kızı Ema (kendine taktığı isim, benimki Mimi idi :) ve Jakhuu ile ülkeler, işler, çocuklar, geziler, hayatla ilgili bitmez sohbet eşliğinde veda yemeği yedik.